Szamotulskie biblioteki mają za sobą wielowiekowe tradycje. Istniały tu biblioteki kościelne, dworskie (od XV w.), klasztorne (od XVII w.). W XV w. miasto stało się poważnym ośrodkiem gospodarczym. Nastąpił tu także rozwój kultury, oświaty i czytelnictwa. Szamotulska szkoła parafialna, istniejąca od 1445 r. wykształciła i wychowała wielu wybitnych Szamotulan. Wychowankowie szkoły chętnie sięgali po książkę, która ułatwiała im dalsze studia na Akademii Krakowskiej. Bodźcem pobudzającym zapotrzebowanie na książkę była reformacja. W tym czasie powstają liczne księgozbiory szlachty i możnowładców, powiększają swoje księgozbiory biblioteki kościelne. Niewątpliwie powstawaniu bibliotek prywatnych sprzyja założenie przez braci czeskich w 1551 r. w Szamotułach pierwszej drukarni w Wielkopolsce.
Zdecydowany rozwój bibliotek w Szamotułach nastąpił na początku XIX w. Po upadku Powstania Styczniowego zaczęto tworzyć pierwsze biblioteki o charakterze publicznym. Dzięki działającym w latach 1878 – 1880 r. Komitetowi Towarzystwa Oświaty Ludowej, który organizował biblioteki przy parafiach całego powiatu szamotulskiego, a potem Towarzystwu Czytelni Ludowych nawet w okresie zaboru pruskiego działały biblioteki ludowe, które szerzyły polską kulturę poprzez dostęp do polskich książek.
W okresie międzywojennym obok bibliotek ludowych istniały w Szamotułach biblioteki szkolne, różnych organizacji i instytucji, prywatne. Pokaźny księgozbiór (w tym białe kruki) posiadała biblioteka kolegiacka. Niestety, w czasie II wojny światowej część księgozbioru została przez hitlerowców wywieziona z Polski.
Organizowanie biblioteki publicznej w Szamotułach rozpoczęto w połowie 1945 r. przez zbiórkę książek ocalałych z przedwojennych bibliotek i darów osób prywatnych. Książki te stały się zaczątkiem Biblioteki Powiatowej. 1 grudnia 1945 r. księgozbiór Biblioteki Powiatowej liczył 622 tomy. Nie była to jednak biblioteka z prawdziwego zdarzenia: brakowało środków finansowych, posiadała bardzo mały księgozbiór i mieściła się w biurach Inspektoratu Szkolnego.
Za początek Powiatowej Biblioteki Publicznej w Szamotułach uważa się połowę 1946 r., kiedy powiatowe władze samorządowe wyasygnowały większe środki na zakup nowych książek. W 1947 r. biblioteka utworzyła w gminach wiejskich 10 punktów bibliotecznych. W 1948 r. powstała Miejska Biblioteka Publiczna w Szamotułach. Zarząd miejski z własnych funduszy zakupił dla niej skromny księgozbiór. Równocześnie liczba punktów bibliotecznych PBP w powiecie szamotulskim wzrosła do 14. W 1949 r. punkty te zostały przejęte przez nowo powstałe gminne biblioteki publiczne. W grudniu 1954 r. Bibliotekę Powiatową połączono z Miejską w jedną placówkę, która z dniem 1 stycznia 1955r. otrzymała nazwę: Powiatowa i Miejska Biblioteka Publiczna. W 1962 r. w PiMBP utworzono Oddział Dziecięcy. Rok później Minister Kultury i Sztuki nadał PiMBP w Szamotułach imię Edmunda Calliera.
W czerwcu 1975 r. po przeprowadzeniu nowego podziału administracyjnego kraju i likwidacji powiatów, szamotulska biblioteka publiczna zmieniła zasięg swego działania i otrzymała nazwę Biblioteka Publiczna Miasta i Gminy Szamotuły im. Edmunda Calliera. W skład nowej placówki weszły 3 filie wiejskie w Otorowie, Pamiątkowie i Piaskowie. Obecnie funkcjonują 2 filie wiejskie: w Otorowie i Pamiątkowie i jedna filia miejska: Filia nr 1 przy ul.Łąkowej.
Od 1961 r. po wielu przeprowadzkach, biblioteka ma swoją siedzibę na Rynku, w budynku tzw.„Ognisku”, zbudowanym w 1835 r. Do 1939 r. była to siedziba wielu organizacji społecznych, oświatowych i kulturalnych. Elewację budynku zdobią dwa medaliony: Edmunda Calliera i Wacława z Szamotuł, wykonane w 1961 r. przez Witolda Siwińskiego.
Dziś Biblioteka Publiczna Miasta i Gminy Szamotuły jest największą biblioteką publiczną w powiecie szamotulskim.
wg opracowania Romualda Krygiera